Jak pielęgnować pacjenta z odleżyną w warunkach domowych?

Jak pielęgnować pacjenta z odleżyną w warunkach domowych.

Praca z chorym w warunkach domowych różni się od pracy w ośrodkach stacjonarnych. W warunkach domowych, rodzina pacjenta z ranami często zostaje sama, bez specjalistycznej opieki, pomocy. Bezradność, brak wiedzy, wiek i aktualnie pandemia zawężają jeszcze bardziej możliwość pomocy.

Pacjent z rozległymi ranami, które się nie goją ,to duże wyzwanie. Wizyta u chorego w domu to nie tylko zmiana opatrunków, to cała szeroko pojęta edukacja medyczna, zmiana nawyków pacjenta i jego rodziny, wprowadzenie szeregu właściwych zachowań prozdrowotnych i nauka opieki nad chorym.

Pacjenci geriatryczni, czy przewlekle chorzy, leżący w domu obciążeni są wielochorobowością, polipragmazją. Nie zawsze mają zapewnioną właściwą opiekę, pielęgnację, zbilansowana dietę, środki finansowe do kupna choćby właściwych artykułów do pielęgnacji. Często są to chorzy niedożywieni, bez specjalistycznego sprzętu typu łóżko rehabilitacyjne, wózek, podnośniki, materac p/odleżynowy, itp.

Odleżyna powstaje w wyniku miejscowego niedokrwienia i związanego z tym niedotlenieniem tkanek, bardzo często rana taka jest zakażona. Niedokrwienie spowodowane jest brakiem zmiany pozycji, stanem pacjenta, niedoborem opieki, pielęgnacji, brakiem wiedzy w opiece nad chorym.  Na powstanie odleżyn narażeni są pacjenci przewlekle chorzy, niepełnosprawni, długotrwale lub na stałe unieruchomieni. Rany odleżynowe mogą powstać na każdej części ciała narażonej na ucisk, mogą powstać już w ciągu dwóch godzin.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Strategia zapobiegania i leczenia odleżyn

Aktualna strategia zapobiegania i leczenia odleżyn składa się z trzech głównych elementów: 

1. Oceny ryzyka zagrożenia powstania odleżyn

2. Profilaktyki u chorych z rozpoznanym zagrożeniem.

3. Leczenia i pielęgnacji powstałej rany odleżynowej.

Do oceny ryzyka powstania odleżyny służą nam dedykowane skale - Skala Norton /1962/; Skala Gosnell /1973/; Skala Knoll /1982/; Skala Waterlow /1984/; Skala Braden /1985/; Skala Dutch (CBO); Skala Douglas. Najczęściej używaną skalą w Polsce jest skala Norton.

Profilaktyka p/odleżynowa to ogół działań i zabiegów oraz wszelkich metod prowadzących do zmniejszenia ryzyka powstania odleżyny u chorego. Profilaktyka odleżyn to najlepszy i najtańszy sposób ich prewencji, a aktywności profilaktyczne pozwalają zmniejszyć ryzyko powstania ran.

Działania personelu oraz rodziny powinny się skupić na:

• ocenie ryzyka powstania odleżyny,
• pielęgnacji skóry,
• diecie,
• pozycji ciała – zmiana pozycji, technika, częstotliwość,
• sprzęcie  i urządzeniach pomocniczych.

Przez cały okres opieki i leczenia ran odleżynowych powinniśmy skupiać się na eliminowaniu ryzyka oraz przyczyn powstania tych ran - bezpośrednich i pośrednich, oraz kierować się wytycznymi Konsultantów Krajowych, towarzystw naukowych zajmujących się leczeniem ran trudno gojących się (np. PTLR).

Leczenie i pielęgnacja rany odleżynowej to zadania wykwalifikowanego personelu medycznego. By prowadzić ranę przewlekłą należy posiadać wiedzę, umiejętności i cierpliwość. Takie rany goją się czasami bardzo długo – tygodniami, miesiącami. Zależy to od stanu zdrowotnego pacjenta, odżywiania, warunków bytowych, współpracy rodziny, personelu medycznego, statusu materialnego pacjenta.

Pielęgnacja i leczenie rany przez pielęgniarki powinny opierać się na czterech krokach Higieny Rany. To nowy, opublikowany w 2020r. konsensus dotyczący postępowania z ranami. Zaleca się w nim wykonywanie 4 kroków postępowania z raną - mycie, opracowanie rany, zadbanie o brzegi rany i dobór opatrunku. Czynności te powinny być wykonywane za każdą zmianą opatrunku, regularnie.

Miejscowe leczenie ran jest leczeniem etapowym. Celem jest wyleczenie odleżyny oraz przerwanie cierpienia pacjenta. Właściwy dobór opatrunku na poszczególnym etapie leczenia odleżyny jest kluczowy. Nie istnieje jeden uniwersalny opatrunek, który może być zastosowany w każdym przypadku. Opatrunki pełnią różne funkcje: oczyszczającą, przeciwbakteryjną, chłonną czy ochronną. Często się uzupełniają  i żaden z nich  samodzielnie nie  sprosta wszystkim potrzebom rany przechodzącej przez kolejne etapy gojenia.

Ocena ryzyka powstania odleżyn - skala kolorowa

Jedną z klasyfikacji pomocnej w ocenie rany jest klasyfikacja kolorowa. Oparta jest ona na modelu angielskim, określana niekiedy "systemem kolorowym" - w zależności od etapu gojenia i koloru odleżyny.

Kolor czarny – rana z suchą, czarną martwicą.

 

 

 

 

Kolor żółty – rana z żółtą, rozpływną martwicą    

 

 

 

 

 

Kolor czerowony – rana ziarninująca

  

 

 

 

 

Zairninowanie to etap gojenia rany, w którym nie ma już cech infekcji, widzimy czerwoną ziarninę, może występować wysięk.

Kolor różowy – rana naskórkująca

To ostatni etap gojenia rany, związany z przebudową naskórka. W etapie tym trzeba szczególnie dbać o nową, świeżą tkankę, zabezpieczając ją przed urazem.

 

 

 

 

 

 

    

 

 

 

 

Cały czas musimy pamiętać o kompleksowej pielęgnacji okolic rany – myciu, płukaniu rany antyseptykiem, regularnym oczyszczaniu rany, usuwaniu tkanek martwiczych, ochronieprzed wysiękiem, pielęgnacji brzegów rany – wyrównywaniu ich, natłuszczaniu skóry wokół rany, poprawie ukrwienia okolic rany poprzez delikatne opukiwanie, masowanie.

Opatrunek należy zmieniać tak często, jak  to jest konieczne, i tak rzadko, jak to jest możliwe. Zmiana opatrunku w niewłaściwym momencie może zmniejszyć efektywność gojenia ran.

Leczenie odleżyn jest  bardzo uciążliwe dla członków rodziny, a także trudne dla samej osoby dotkniętej tym problemem.  Rany przewlekłe – odleżyny, owrzodzenia, stopa cukrzycowa i inne, występują nawet u ponad pół miliona osób w naszym kraju. Jeśli do tej liczby dodamy członków rodziny opiekujących się takim osobami oraz personel medyczny, to liczba ta wzrośnie nawet do ponad 1,5 miliona osób zaangażowanych w leczenie ran przewlekłych, a co za tym idzie – zasad doboru i zmian opatrunków oraz znajomości procedur i zasad towarzyszących leczeniu ran. Dlatego tak ważna jest stała edukacja, poszerzanie wiedzy nie tylko personelu medycznego, ale też rodziny czy opiekunów.

Prowadząc chorego z raną odleżynową w warunkach domowych kierujmy się zasadą:

„zrób dzisiaj co możliwe, ... jutra może nie być”

Opracowała Ewa Marchel – Specjalista Pielęgniarstwa Geriatrycznego, Puls Medic.

 

Piśmiennictwo:

• https://dlaspecjalistow.mojarana.pl/odlezyny-przyczyny-powstawania
• Zasady postępowania w profilaktyce i leczeniu odleżyn. Rekomendowane przez Konsultanta Krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa przewlekle chorych i niepełnosprawnych; (NFZ;załącznik nr 5 do zarządzenia nr 61/2007/DSOZ ),
• Zalecenia profilaktyki i leczenia odleżyn PTLR; Leczenie Ran 2010;7(3–4):79–106,
• http://woundhygiene.com/pl

Zdjęcia ran z archiwum własnego. Wykonane za zgodą pacjentów lub rodziny.