Współczynnik ABI - wskaźnik kostka-ramię

WSTĘP

Miażdżyca jest najczęstszą przyczyną przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych (PAD) (1). Jest to choroba występująca w naczyniach tętniczych. Pierwsze objawy niedokrwienia dotyczą zwłaszcza części dystalnych kończyn, które są następstwem zamknięcia drobnych tętnic i mikrokrążenia obwodowego. U większości pacjentów współistnieją dodatkowo zmiany miażdżycowe w obrębie innych naczyń, a także schorzenia mogące nasilać niedokrwienie takie jak np. cukrzyca (2,3). W związku z tym postawienie diagnozy PAD wymaga wielodyscyplinarnego podejścia do pacjenta i wnikliwej oceny innych układów. W tym celu ważnym aspektem jest ocena czynników ryzyka szczególnie tych, które jesteśmy w stanie zmodyfikować np.: poziom cholesterolu, wyrównanie glikemii u pacjentów z cukrzycą czy redukcja palenia tytoniu (4). Osoby z PAD należą do grupy wysokiego ryzyka sercowo- naczyniowego, dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka tego schorzenia (5,6). 

OBRAZ KLINICZNY

Początkowo zmiany niedokrwienne w tętnicach kończyn dolnych przebiegają bezobjawowo. W miarę postępu choroby oraz zwężania światła naczyń obwodowych, objawy zaczynają pojawiać się podczas wysiłku (chromanie przystankowe), a z czasem także w spoczynku. 

Niedokrwiona kończyna staje się blada, chłodna, następnie w przypadku przewlekłych zmian pojawiają się zaniki mięśniowe. Pacjenci zgłaszają się do lekarza często w zaawansowanym stadium choroby, gdzie występują już zmiany troficzne pod postacią przebarwień, owrzodzeń czy martwicy (7). Odpowiednio przeprowadzone badanie przedmiotowe i podmiotowe pozwalają z dużym prawdopodobieństwem postawić rozpoznanie niedokrwienia kończyny. Nie można jednak zapomnieć o szeregu badań dodatkowych, po których wykonaniu można potwierdzić wstępne rozpoznanie, a także  wyselekcjonować pacjentów bezobjawowych. Trzeba pamiętać, że szybka diagnoza umożliwia zastosowanie odpowiednich procedur medycznych w początkowym okresie choroby, ich wdrożenie niweluje i zapobiega rozwojowi dalszych zmian niedokrwiennych.

 Wskaźnik kostka ramię (ABI) jest jedną z podstawowych metod diagnostycznych przewlekłego nieokrwienia kończyn dolnych (PAD), zaraz po starannie zebranym wywiadzie oraz badaniu kończyny z oceną tętna obwodowego. Jest to proste i nieinwazyjne badania cechujące się wysoką czułością i swoistością, które można wykonać w każdym gabinecie lekarskim.

JAK WYZNACZAMY WSKAŹNIK ABI ?

Do wyznaczenie wskaźnika potrzebny jest aparat do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi oraz Doppler fali ciągłej. Badanie powinno odbywać się w pozycji leżącej po 10 minutowej adaptacji. Pomiaru ciśnienia dokonuje się na obu tętnicach ramiennych, a następnie na tętnicach grzbietowych stóp oraz piszczelowych tylnych obu kończyn.

Przebieg badania:

• załóż mankiet ciśnieniomierza powyżej wyznaczonego tętna (powyżej zgięcia łokciowego albo nad stawem skokowym),
• wyszukaj tętno na t. ramiennej/ grzbietowej stopy/ piszczelowej tylnej,
• przyłóż detektor dopplerowski po wcześniejszym nałożeniu żelu ultradźwiękowego w miejscu wyczutego tętna oraz napompuj mankiet,
• podczas spuszczania ciśnienia z mankietu zanotuj ciśnienie skurczowe (SBP), przy którym pojawił się sygnał z detektora

Do wyznaczenia wskaźnika ABI przyjmuje się wyższą z wartości SBP wyznaczoną na tętnicach kończyn górnych oraz dolnych z osobna dla każdej z kończyn. Wskaźnik kostka-ramię jest ilorazem wyższego SBP na danej kończynie dolnej do wyższego SBP z kończyny górnej. ABI wyznaczamy dla prawej i lewej strony ciała, a ostatecznym wynikiem jest wskaźnik o niższej wartości (5,8).

INTERPRETACJA WYNIKU

         < 0,9 WYNIK NIEPRAWIDŁOWY przemawia za niedokrwieniem

Obniżenie wskaźnika kostka–ramię potwierdza diagnozę przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych, a także zawiera informację o ogólnym ryzyku sercowo-naczyniowym, udaru mózgu czy przemijających epizodów niedokrwiennych (TIA – transient ischemic attack) (7,8). Wynik ABI pozwala ocenić stopień zaawansowania niedokrwienia, progresję zmian oraz efekty leczenia. U wielu pacjentów wczesne etapy rozwoju PAD przebiegają bezobjawowo, dlatego tak ważne jest wczesne wykrywanie niedokrwienia i podjęcie leczenia celem uniknięcia poważnych i nieodwracalnych zmian.

Strategię leczenia ustala się indywidualnie w zależności od zaawansowania choroby, stanu ogólnego pacjenta oraz chorób  współistniejących. Ważnym etapem leczenia u każdego pacjenta jest eliminacja czynników ryzyka rozwoju miażdżycy. Wielu pacjentów jednak zasięga pomocy lekarskiej w momencie rozwoju zmian troficznych pod postacią owrzodzeń i martwicy co niejednokrotnie wymaga rewaskularyzacji naczyń,  chirurgicznego opracowania zmian troficznych skóry, stosowania specjalistycznych opatrunków, a w najgorszym wypadku amputacji niedokrwionej kończyny (9).